Κειμενα
- Details
- Category: Sample Data-Articles
- Published on Monday, 05 March 2012 15:32
- Written by Super User
- Hits: 623
Εικόνα 1. Κατανομή των δασικών πυρκαγιών παγκοσμίως.
Η καιόμενη βιομάζα, εκτός της καταστροφής της φυτοκάλυψης και της επερχόμενης εδαφικής διάβρωσης, έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα της ατμόσφαιρας (λόγω μη δέσμευσής του από τα χλωροφυλλούχα φυτά αλλά και ως προϊόν της καύσης οργανικών ουσιών) και ως εκ τούτου την επίταση του «φαινόμενου του θερμοκηπίου» και την αλλαγή του κλίματος (π.χ., η καταστροφή των δασών του Αμαζονίου έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια τεράστιας μάζας υδρατμών που συγκρατούνται από την τροπική βλάστηση, τη δραματική ελάττωση των βροχοπτώσεων και την προοδευτική ξηρασία σε μεγάλη έκταση). Την τελευταία εικοσαετία σημαντικότατες καταστροφές δασών λόγω πυρκαγιών που διαρκούσαν επί εβδομάδες ή ακόμη επί μήνες, είχαμε στην Κίνα (1989), ΗΠΑ (1988, 1990, 1996), Αυστραλία (1989), Αμαζόνιο (1993, 1994) και Ινδονησία (1997).
Εικόνα 2. Περιοχές με Μεσογειακό κλίμα.
Το φαινόμενο των δασικών πυρκαγιών σε ορισμένες περιοχές παρουσιάζεται σε ετήσια βάση, ιδιαίτερα έντονο και με μεγάλο δυναμικό καταστροφής. Τέτοιες είναι κυρίως εκείνες οι περιοχές όπου επικρατούν συνθήκες Μεσογειακού κλίματος όπως οι χώρες γύρω από τη Μεσόγειο Θάλασσα, η Καλιφόρνια στις ΗΠΑ, καθώς και περιοχές της Χιλής, της Νότιας Αφρικής και της Αυστραλίας.
Η φωτιά είναι φυσικός παράγοντας των Μεσογειακών οικοσυστημάτων και μάλιστα με πολύ σημαντικό ρόλο. Τα είδη βλάστησης που απαντώνται σε αυτά τα οικοσυστήματα έχουν αναπτύξει σαφείς στρατηγικές επιβίωσης που εξασφαλίζουν τη διαιώνισή τους όταν οι πυρκαγιές εμφανίζονται με τη φυσική συχνότητά τους.
Εικόνα 3. Κώνοι χαλεπίου πεύκης ανοίγουν και απελευθέρωνουν σπόρους αμέσως μετά από πυρκαγιά.
Τα οικοσυστήματα που έχουν μελετηθεί σε μεγαλύτερο βαθμό σχετικά με την οικολογία των πυρκαγιών είναι αυτά της χαμηλής ζώνης (χαλεπίου και τραχείας πεύκης, αειφύλλων πλατύφυλλων, φρυγάνων). Το σύνολο σχεδόν των ερευνών έχουν αποδείξει τη σημαντική τους δυνατότητα για επανάκαμψη και αναδημιουργία σε σύντομο χρονικό διάστημα, καθώς τα δασικά είδη που απαντώνται σε αυτά είναι κατάλληλα προσαρμοσμένα στη φωτιά. Χαρακτηριστικά, τα συγκεκριμένα είδη πεύκων, διαθέτουν ανά πάσα στιγμή ένα ποσοστό των σπόρων που παράγουν στην κόμη τους. Οι σπόροι αυτοί απελευθερώνονται κατά τη διάρκεια της φωτιάς ή αμέσως μετά, εξασφαλίζοντας ανέξοδα το απαραίτητο αναγεννητικό υλικό. Με δεδομένο ότι καίγεται και ο υπόροφος των θάμνων, τα νεαρά πευκάκια αντιμετωπίζουν μειωμένο ανταγωνισμό και επιτυγχάνουν να μεγαλώσουν.
Στους θαμνώνες αειφύλλων πλατυφύλλων, τα κυριότερα είδη όπως το πουρνάρι (Quercus coccifera), ο σχίνος (Pistacia lentiscus), η κουμαριά (Arbutus unedo) κλπ., διαθέτουν μία διαφορετική στρατηγική επιβίωσης μετά την πυρκαγιά. Αυτή είναι η δυνατότητα πρεμνοβλάστησης, χάρη στην οποία σε λιγότερο από ένα χρόνο η περιοχή που κάηκε αρχίζει ξανά να πρασινίζει και, το κυριότερο, προστατεύεται και πάλι το έδαφος από την ανεξέλεγκτη διάβρωση. Άλλα είδη πόων και μικρών θάμνων, διαθέτουν επίσης μεγάλη φυτρωτικότητα σπόρων που παραμένουν για πολλά έτη αποθηκευμένα στο έδαφος, μέχρι που η έλευση της φωτιάς και η εξαφάνιση του ανταγωνισμού των θάμνων τους δίνει τη δυνατότητα να βλαστήσουν με επιτυχία (Daskalakou and Thanos 1996). Χαρακτηριστικά τέτοια είδη είναι οι λαδανιές (Cistus sp.) που εμφανίζονται μαζικά μετά την πυρκαγιά στους θαμνώνες αειφύλλων, έχουν γρήγορη ανάπτυξη και προστατεύουν το έδαφος. Σύντομα όμως, σε 3-4 έτη, οι λαδανιές αρχίζουν να μειώνονται σε ποσοστό κάλυψης καθώς αυξάνεται αυτό των θάμνων που αναπτύσσονται (Arianoutsou and Ne’eman 2000).
Εικόνα 4. Θερμοκρασία επιφάνειας εδάφους σε βάθος 2,5 και 5,0 εκ., όπως και απώλειες αζώτου σε μεγάλη, μέτρια και μικρή πυρκαγιά.
Η θερμοκρασία στην επιφάνεια του εδάφους συνήθως κυμαίνεται από 300 0C έως 900 0C ή και περισσότερο ανάλογα με το είδος, την κατάσταση και την ποσότητα της βλάστησης και τις καιρικές συνθήκες. H μηχανική σύσταση και η οργανική ουσία επηρεάζουν την ταχύτητα μετάδοσης της θερμότητας. Μετά τη πυρκαγιά, οι ακραίες θερμοκρασίες στην επιφάνεια του εδάφους αυξάνονται σημαντικά. Η αύξηση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την καταστροφή της βλάστησης και του επιφανειακού χούμου.
Εικόνα 5. α) Η εικόνα του εδάφους πριν από την πυρκαγιά. β) Μετά την πυρκαγιά, το κάψιμο της βλάστησης και του φυλλοτάπητα. γ) Έπειτα από την πυρκαγιά η ζώνη απωθήσεως του νερού.
Οι αλλαγές στις φυσικές ιδιότητες των εδαφών με την πυρκαγιά σε συνδυασμό με την έλλειψη της δασικής βλάστησης, η οποία δρα προστατευτικά έναντι της βροχής και αποτελεί τον προστατευτικό μανδύα του εδάφους, δημιουργούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις εμφάνισης του φαινομένου της διάβρωσης. H φωτιά με την καταστροφή της βλάστησης εκθέτει το επιφανειακό ορυκτό έδαφος στην άμεση επίδραση των σταγόνων της βροχής. Οι λόγοι αύξησης διάβρωσης μετά τη φωτιά είναι οι παρακάτω:
- Σχηματισμός υδροφοβικής στρώσης 4 – 5 cm. Η υδροφοβική στρώση είναι ένα αδιαπέρατο από Η2Ο στρώμα που δημιουργείται από τις φαινόλες οι οποίες λιώνουν, κατεβαίνουν σε βάθος 4 – 5 cm, συναντούν χαμηλότερες θερμοκρασίες, ψύχονται και συσσωματώνονται εκεί.
- Φραγή των εδαφικών πόρων από στάχτη.
- Καταστροφή του φυτοκαλλύματος.
Εικόνα 6. Πινακίδα ενημέρωσης του κοινού για τον κίνδυνο έναρξης πυρκαγιάς στην πολιτεία της Βικτώρια στην Μελβούρνη της Αυστραλίας.
Η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών είναι μία από τις βασικότερες αλλά και πλέον ορατές δράσεις για την πρόληψη των πυρκαγιών. Αυτή περιλαμβάνει ποικίλες επί μέρους δράσεις. Παράδειγμα γενικής δράσης αποτελεί η δημιουργία και προβολή ενημερωτικών σποτς στην τηλεόραση και το ραδιόφωνο που καλούν τον πολίτη να προσέξει να μη γίνει αιτία πυρκαγιάς ή τον ενημερώνουν για τον πιθανό κίνδυνο που συνοδεύει κάποιες ενέργειές του, όπως το πέταγμα αναμμένων τσιγάρων σε χόρτα στην ύπαιθρο. Παράδειγμα εξειδικευμένης προσπάθειας είναι τα προγράμματα εκπαίδευσης μικρών μαθητών σε σχολεία με άμεση επαφή, ομιλίες προβολή βίντεο, διανομή ενημερωτικού υλικού, κλπ.
Στον τομέα αυτό έχει μεγάλη σημασία να μην δίνονται μόνο γενικές προτροπές στον πολίτη, αλλά να δίνονται και χρήσιμες πληροφορίες κατάλληλες για την περίοδο κατά την οποία μεταδίδονται τα μηνύματα. Έτσι, μηνύματα για θέματα προετοιμασίας οικιών και του περιβάλλοντος χώρου πρέπει να δίνονται αρκετά πριν την αντιπυρική περίοδο. Αντίθετα, κατά τους κρίσιμους μήνες, πρέπει να δίνεται έμφαση σε πληροφορίες για την αποφυγή εμπρησμών εξ' αμελείας (π.χ. τσιγάρα, σπίρτα, στάθμευση αυτοκινήτου σε χόρτα), αντίδρασης σε περίπτωση πυρκαγιάς (άμεση ενημέρωση των αρχών, αποφυγή έκθεσης σε κίνδυνο και δημιουργίας προβλημάτων στους πυροσβέστες κλπ.) και βέβαια ευαισθητοποίησης του κοινού.
Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στην ενημέρωση των πολιτών που ζουν σε περιοχές μίξης δασών και οικισμών. Η ενημέρωση αυτή πρέπει να τους προσφέρει γνώση για τον κίνδυνο πυρκαγιάς στο περιβάλλον στο οποίο ζουν, τις παραμέτρους που επηρεάζουν την πιθανότητα καταστροφής των κατοικιών τους σε περίπτωση πυρκαγιάς, τον κίνδυνο να προκαλέσουν οι ίδιοι πυρκαγιά, τις δυσκολίες αντιμετώπισης των πυρκαγιών σε περιοχές όπως η δική τους και το τι πρέπει να κάνουν σε περίπτωση πυρκαγιάς.
Εικόνα 7. Αντιπυρική ζώνη.
Είναι φυσικές ή τεχνητές λωρίδες όπου απομακρύνεται όλη σχεδόν την καύσιμη ύλη με σκοπό τη διακοπή της συνέχειάς της.
Χρησιμοποιούνται και ως σημεία έναρξης αντιπυρκαγιάς. Υπερπηδώνται εύκολα αν η πυρκαγιά πλησιάζει σε ορθή γωνία. Κατά μήκος των αντιπυρικών ζωνών και των δρόμων πρέπει :
1.Να αφαιρείται η υποβλάστηση.
2. Να γίνεται αραίωση
3. Να κλαδεύονται τα δέντρα.
Υπάρχουν τα εξής είδη αντιπυρικών ζωνών :
1. Ζώνες με γυμνό έδαφος με πλήρη απομάκρυνση της βλάστησης
2. Ζώνες με φυλλοβόλα δέντρα σε δάση κωνοφόρων
3. Ζώνες όπου αφήσαμε ή φυτεύσαμε βλάστηση αφού απομακρύνουμε τους θάμνους και τα χόρτα
4. Συνδυασμός των παραπάνω
Κατά την κατασκευή τους πρέπει να έχουμε υπόψη :
1. Την αισθητική αξία του τοπίου.
2. Το είδος της πυρκαγιάς που δίνει η συγκεκριμένη βλάστηση.
3.Τη διάβρωση
Εικόνα 8. Κατασκευή αντιπυρικής γραμμής.
Πρόχειρη, στενή, μακριά γραμμή που κατασκευάζουν πριν ή και κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς με σκοπό την προσωρινή διάσπαση της συνέχειας της καύσιμης ύλης. Το πλάτος της κυμαίνεται από 1 –15 m επί το ύψος της φλόγας. Η κατασκευή της γίνεται με προσωρινή αφαίρεση βλάστησης και ύγρανση μιας γραμμής με επιβραδυντικές ουσίες. Πρέπει να κατασκευάζονται σε κορυφογραμμές, ειδικά σε ορεινές λεκάνες.
Εικόνα 9. Αντιπύρ.
Χρησιμοποιείται σε μέτριες ή μεγάλες πυρκαγιές όπου το μέτωπο της φωτιάς τρέχει με μεγάλη ταχύτητα και είναι αδύνατη η κατά μέτωπο κατάσβεση. Σε απόσταση από το μέτωπο συσσωρεύουμε καύσιμη ύλη και ανάβουμε αντιφωτιά. Εσωτερικά ραντίζουμε με χοντρές σταγόνες αντιπυρικής ουσίας. Εξωτερικά καθαρίζουμε την καύσιμη ύλη και προσβάλλουμε την πυρκαγιά όντας μπροστά από το μέτωπο. Η αντιπυρκαγιά δεν πρέπει να ξεφύγει από τον έλεγχό μας γιατί μπορεί να δημιουργήσει νέες εστίες. Σκοπός είναι να καεί μια ζώνη μπροστά από την πυρκαγιά ώστε να έρθει η πυρκαγιά και να σταματήσει στην καμένη περιοχή.
Εικόνα 10. Προδιαγεγραμμένη καύση.
Είναι η οικονομική και πρακτική διαχείριση της καύσιμης ύλης όπου σε κατάλληλη εποχή και κάτω από τον έλεγχο μας, τη δασική ύλη χωρίς κατά το δυνατό, να βλάπτουμε, αλλά για τους εξής σκοπούς:
1. Απομάκρυνση ανεπιθύμητων χόρτων – θάμνων.
2. Αραίωση δασικών ειδών νεαρής ηλικίας.
3. Βελτίωση βοσκοτόπων.
4. Δασοκομικός και διαχειριστικός λόγος.
Χρησιμοποιείται ευρέως σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και η Αυστραλία, αλλά σε μικρή μόνο κλίμακα στις Μεσογειακές χώρες και καθόλου στην Ελλάδα.
Εικόνα 11. Κορμοδέματα που κατασκευάστηκαν σε καμένη έκταση.
Δράσεις για αντιπλημμυρική-αντιδιαβρωτική προστασία απαιτούνται κυρίως εκεί όπου υπάρχουν οικισμοί, βιομηχανίες, γέφυρες, δρόμοι ή άλλες υποδομές χαμηλότερα από την καμένη περιοχή. Τα μέτρα μπορεί να περιλαμβάνουν φράγματα από μπετόν ή κορμούς στις ρεματιές, αλλά και κατασκευή κορμοδεμάτων κατά μήκος των χωροσταθμικών καμπυλών. Η απόφαση για τη λήψη τέτοιων μέτρων, που είναι αρκετά δαπανηρά, πρέπει να βασίζεται σε συγκεκριμένα κριτήρια όπως τα χαρακτηριστικά της φωτιάς, η κλίση της πλαγιάς, το μέγεθος της καμένης έκτασης, ο τύπος του εδάφους, το τι βρίσκεται σε κίνδυνο, κλπ.
Εικόνα 12. Δασοπυροσβεστικό όχημα.
Τα δασοπυροσβεστικά οχήματα είναι διάφορων τύπων. Μπορεί να είναι εξειδικευμένα για δασοπυρόσβεση ή να συνδυάζουν και στοιχεία για χρήση σε αστικές πυρκαγιές. Ενώ στην πόλη σημαντικότατα χαρακτηριστικά είναι η μεγάλη χωρητικότητα νερού, η αντλία μεγάλης παροχής νερού και η δυνατότητα ρίψης χημικών ουσιών σε ανάμιξη με το νερό, στο δάσος είναι απαραίτητη η ευελιξία του οχήματος, η δυνατότητα κίνησης εκτός δρόμου (4Χ4) και η αντλία υψηλής πίεσης για την τροφοδοσία εγκαταστάσεων σωλήνων μεγάλου μήκους και με υψομετρική διαφορά.
Εικόνα 13. Canader CL-415.
Η χρήση εναέριων μέσων για την καταστολή των δασικών πυρκαγιών αποσκοπεί στην επίτευξη των παρακάτω στόχων:
- Επιβράδυνση της ταχύτητας διάδοσης της πυρκαγιάς.
- Μείωση της θερμικής έντασης της πυρκαγιάς προς διευκόλυνση του έργου κατάσβεσης από τις επίγειες δυνάμεις.
- Δημιουργία αντιπυρικών ζωνών με τη διαβροχή της βλάστησης από την πυρκαγιά.
- Προστασία κατοικημένων περιοχών.
- Καταπολέμηση πυρκαγιών κόμης.
- Υποστήριξη πυροσβεστικών δυνάμεων εδάφους.
- Ελευθέρωση εγκλωβισμένων από την πυρκαγιά πυροσβεστικών ανέμων.
- Επιτήρηση δασών και ανίχνευση δασικών πυρκαγιών.
Εικόνα 14. Δασοπυροσβεστικό ελικόπτερο.
Τα ελικόπτερα άρχισαν να χρησιμοποιούνται αρκετά πλατιά στη δασοπυρόσβεση κατά τη δεκαετία του 1980, ήσαν όμως σχετικά μικρής χωρητικότητας (500 - 1500 λίτρα ανά ρίψη) και αρκετά ακριβά. Μεγάλο τους πλεονέκτημα η δυνατότητα τροφοδοσίας από μικρές θέσεις υδροληψίας (λιμνούλες, πισίνες, κλπ.) και σε πολλές περιπτώσεις η δυνατότητα μεταφοράς ομάδων δασοπυροσβεστών με χειρωνακτικά εργαλεία που αφήνουν κοντά στη φωτιά και στη συνέχεια τους υποστηρίζουν με ρίψεις νερού. Το νερό μεταφέρεται κάτω από την άτρακτο είτε με κάδο που κρέμεται από αυτή είτε με σταθερή δεξαμενή που πληρώνεται με τη βοήθεια ισχυρής αντλίας καθώς το ελικόπτερο υπερίπταται της πηγής υδροληψίας. Κατά τη δεκαετία του 1990 η χρήση τους αυξήθηκε κατακόρυφα και χρησιμοποιήθηκαν τύποι ελικοπτέρων μεγάλης χωρητικότητας. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό ότι έγιναν διαθέσιμα στην αγορά σε χαμηλές τιμές ενοικίασης βαριά ελικόπτερα προερχόμενα από τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης. Το μεγαλύτερο από αυτά, το Σοβιετικό ελικόπτερο MIL MI-26, έχει δυνατότητα ρίψης 15 τόνων νερού. Οφείλει να επισημανθεί εδώ ότι εναέρια μέσα χρησιμοποιούνται συχνά για το συντονισμό κατάσβεσης μεγάλων πυρκαγιών καθώς η εποπτική εικόνα από υψηλά βοηθά στην καλύτερη κατανομή των δυνάμεων, τη διάγνωση κινδύνων, την αναγνώριση ευκαιριών κλπ.
Εικόνα 15. Πυρκαγιές εδάφους
Οι υπόγειες πυρκαγιές καίνε την οργανική ύλη που συσσωρεύεται στα δάση. Μεταδίδονται στο υπόγειο στρώμα της οργανικής ουσίας ή το χούμο, απουσία φλόγας.
Εικόνα 16. Πυρκαγιές επιφανείας
Είναι οι πυρκαγιές που καίνε τους χορτοβοσκότοπους, τον βελονοτάπητα ή φυλλοτάπητα, τους κατακείμενους ξερούς κλάδους, την αναγέννηση, τα υπολείμματα των υλοτομιών ή και συνδυασμό των προηγουμένων.
Εικόνα 17. Πυρκαγιές κόμης
Στις πυρκαγιές κόμης ή επικόρυφες καίγεται η κόμη των δέντρων.
Εικόνα 18. Λογισμικό διαχείρισης δασικών πυρκαγιών
Τα τελευταία χρόνια, η ανάπτυξη των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών, της δορυφορικής τηλεπισκόπησης και εξειδικευμένων λογισμικών, τα οποία ενσωματώνουν τις εξισώσεις μαθηματικών μοντέλων διάδοσης δασικών πυρκαγιών και μετεωρολογικών παραμέτρων μέσα από χωρική πληροφορία (υψόμετρο, κλίση, έκθεση κ.λπ.), καθιστούν δυνατή την προσομοίωση και χωρική απεικόνιση της συμπεριφοράς των δασικών πυρκαγιών σε επίπεδο τοπίου. Η ακρίβεια των χωρικών λογισμικών εκτίμησης της συμπεριφοράς δασικών πυρκαγιών έχει επαληθευτεί χρησιμοποιώντας μια μεγάλη βάση δεδομένων από πυρκαγιές και παρατηρήσεις πεδίου (www.fire.org)
Εικόνα 19. Ιστοσελίδα ανίχνευσης και παρακολούθησης δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα
Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών έχει αναπτύξει υπηρεσίες παρατήρησης της Γης οι οποίες διατίθενται σε επιχειρησιακή βάση, για τη διαχείριση καταστροφών σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Οι παρεχόμενες υπηρεσίες τηρούν πλήρως τις προδιαγραφές του προτύπου GMES (Παγκόσμια Παρακολούθηση για το Περιβάλλον και την Ασφάλεια). Βασιζόμενη σε επίγειο σταθμό λήψης MSG/SEVIRI, αξιόπιστη πληροφορία σχετιζόμενη με τον εντοπισμό, την παρατήρηση και τη χαρτογράφηση συμβάντων πυρκαγιάς, στο σύνολο της Ελληνικής επικράτειας, αποστέλλεται σε πραγματικό χρόνο (κάθε 5 λεπτά) στις Δημόσιες Αρχές και τους ενδιαφερόμενους φορείς οι οποίοι εμπλέκονται στη διαχείριση και την καταστολή πυρκαγιών, καθώς και στους πολίτες των οποίων οι περιουσίες απειλούνται από καταστροφικά συμβάντα πυρκαγιάς ( http://ocean.space.noa.gr/fires ).